تاریخ ادبیات سال سوم

1- سعدی ؛ شاعر و نویسنده قرن هفتم. از پیشگامان نثر مسجع و غزل عاشقانه.  آثار: بوستان، دیوان اشعار،گلستان  8باب که حدود چهارصد بیت و جمله ی آن در شمار امثال و حکم در آمده است.  

۲- جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی، شاعر قرن ششم، شهرت او به سبب ترکیب بند مشهورش در نعت و ستایش پیامبر اسلام (ص) است.

3- عنصر المعالی، کیکاووس قرن 5. مؤلف کتاب قابوس نامه در 44باب برای نصیحت فرزندش گیلانشاه ( نثر این کتاب ساده و روان است)

4- ابو علی بلعمی، نویسنده قرن چهارم. مؤلف: تاریخ بلعمی به نثر ساده که اقتباسی از تاریخ طبری است.

5- عطا ملک جوینی، تاریخ نگار و نویسنده قرن هشتم، صاحب اثر : تاریخ جهانگشای جوینی به نثری مصنوع ومتکلف با موضوع تاریخ ایران در قرن هفتم و حمله مغول به ایران.

6- علی حاتمی، فیلم نامه نویس، صاحب فیلم نامه های :هزاردستان، دل شدگان ،سلطان صاحبقران،مادر،کمال الملک،جهان پهلوان تختی.

7- غلامحسین ساعدی، داستان نویس معاصر. صاحب آثار: چوب به دستهای ورزیل ،آی با کلاه­ آی بی کلاه،عزاداران بیل (داستان گاو در این مجموعه داستان قرار دارد.) گور و گهواره، توپ، ترس و لرز.

8- میکل سروانتس، نویسنده اسپانیایی قرن شانزدهم. اثر مشهور او دن کیشوت است.

9-  علی محمد افغانی، رمان نویس معاصر. صاحب رمان هایی چون: بوته زار، شوهر آهو خانم، شادکامان درّه ی قره سو، شلغم میوه ی بهشته.

10- لئون تولستوی. نویسنده روسی. صاحب آثار: آنا کارنینا، جنگ و صلح (اوضاع روسیه در هنگام لشکر کشی ناپلئون)

11- چارلز دیکنز: داستان نویس انگلیسی . نویسنده ی رمان های: دیوید کاپر فید، آرزوهای بزرگ، داستان دو شهر و...

12- داستایوسکی، رمان نویس روسی. آثار: برادران کارامازوف، ابله خانه ی اموات،  

دهکده ی استپانچکوف.

13- نجم الدین رازی (دایه.) از عرفای قرن 7. مهمترین اثر او مرصادالعباد است. این کتاب در هنگام حمله مغول سال 625  نگاشته شده است به سبک سنایی گریش داشته است. موضوع کتاب مرصاد العباد عرفان، اخلاق و آداب معاش و معاداست نثر کتابی ساده و روان و گاهی دارای سجع و موازنه است، در خلال موضوعات، احادیث و آیات و اشعاری را نقل می کند.

14- مولوی- جلال الدین: شاعر عارف ایرانی در قرن هفتم. در کودکی با عطار ملاقات داشت و عطار کتاب اسرار نامه ی خود را به او هدیه کرد. آثار: الف) نظم: مثنوی، دیوان شمس   ب) نثر: فیه ما فیه، مجالس سبعه، مکاتیب

15- هاتف اصفهانی، شاعر قرن 12- شهرت او به سبب ترجیع بند عرفانی اوست. ( موضوع ترجیع بند بیان حقایق عرفانی و رویت خداوند در همه چیز و همه جا است.)

16- نظامی گنجه ای- شاعر بزرگ داستان سرا. قرن ششم. آثار: مخزن الاسرار، لیلی و مجنون، خسرو وشیرین، هفت پیکر( بهرام نامه)، اسکندر نامه( 1.شرف نامه 2. اقبال نامه). او شعر تمثیلی را به حد کمال رسانده است و بسیاری از مثنویهای او مورد تقلید شاعران دیگر قرار گرفت است.

17- ناصر خسرو: شاعر و نویسنده ی قرن 5- در علم کلام، حکمت و ادیان مطالعات عمیق داشت.آثار: دیوان اشعار - زادالمسافرین، وجه دین، خوان اخوان، سفرنامه.

18- سنایی غزنوی: شاعر و عارف قرن ششم. نخستین کسی که موضوعات عرفانی را وارد غزل کرد. آثار: حدیقه الحقیقه، طریق التحقیق، سیرا العبادالی المعاد، کارنامه ی بلخ.

19- سعد الدین وراوینی: نویسنده قرن هفتم که کتاب مرزبان نامه را از زبان قدیم طبرستان به فارسی ترجمه کرد. اصل کتاب مرزبان نامه را مرزبان بن رستم با محتوایی پندآموز در قرن چهارم به زبان طبری تألیف کرد.ویژگی کتاب: نثری مصنوع و تشبیهات و استعارات فراوان

20- ابوالقاسم قشیری: از بزرگان صوفیه در قرن چهارم. کتاب مشهور او رساله ی قشیریه است. وی از شاگردان و مریدان ابو علی دقاق عارف قرن چهارم است.

21- جلال آل احمد: نویسنده ی معاصر. حدود 45 اثر از او باقی است در 4 زمینه: الف) ترجمه( قمار باز داستایوسکی)  ب) سفرنامه( خسی در میقات)  ج) مقالات( غربزدگی، ارزیابی شتابزده)  د) داستان( مدیر مدرسه، نون و القلم، سه تار، زن زیادی، پنج داستان و ...) . نثر او صریح، طنزگونه، کوتاه و نزدیک به زبان گفتار است.

22- محمد بن منور: از نویسندگان قرن ششم. نوه ی ابو سعید ابوالخیر عارف نامی. کتاب مشهور او: اسرار التوحید ( شرح حال ابوسعید ابوالخیر).

23-محمد علی اسلامی ندوشن، نویسنده وپژوهشگر معاصر . آثار : صفیر سیمرغ- روزها- جام جهان بین- آواها و ایماها- داستان داستانها. (تحلیل رزم رستم و اسفندیار و بیانگر تراژدی آزادی و اسارت)

24- پرویز خرسند، نویسنده معاصر. آثار: برزیگران دشت خون- آن جا که حق پیروز است(درباره وقایع عاشورا)-مرثیه ای که ناسروده ماند.

25- حمید سبزواری از شاعران معاصر. آثار: مجموعه «سرود درد» و «سرود سپید‌».

26- حمید رضا طالقانی‌، نویسنده ی معاصر. آثار: تپه ی برهانی (خاطرات یک رزمنده ی جانباز).

27- مجد خوافی، از ادیبان قرن هشتم. صاحب کتاب «روضه ی خلد» به تقلید از گلستان سعدی.

28- علیرضا قزوه: شاعر و نویسنده ی معاصر . مجموعه شعرهای «از نخلستان تا خیابان»،«شبلی در آتش» و سفر نامه ی«پرستو د ر قاف» از آثار اوست.

29- ویلیام شکسپیر. شاعر و نمایش نامه نویس قرن شانزدهم و هفدهم. انگلستان از پیروان مکتب کلاسیک و پدر نمایش نویسی انگلستان است. آثار: نمایش نامه های «مکبث،هملت،اتللو و شاه لیر».و سروده هایی به نام «غزلواره » دارد که موضوع آنها ، بیشتر عشق، ستایش جوانی و مسائل اخلاقی است.

30- سیلویا تانزد وارنر، شاعر و رومان نویس انگلیسی. مجموعه شعر او چفته (داربست درخت) نام دارد. داستانهای او نشانگر علاقه ی او به علوم ماورای طبیعی و موضوعات اسرار آمیز است که از جمله آنها داستان «ققنوس» است.

31-رابیندرانات تاگور، شاعر هندی، برنده جایزه نوبل ادبی. آثار: «ماه نو مرغان آواره». سروده هایش سرشار از نکته های لطیف و تأ مل برانگیز است.

32- میثاق امیر فجر، داستان نویس معاصر. آثار: فجر اسلام، دو قدم تا قاف، انسان میوه ی نخل و اشراق.

33- خواجه عبدالله انصاری، معروف به پیر هرات، عارف و نویسنده ی قرن 5 . آثار: مناجات نامه- نصایح - کنز السالکین- الهی نامه- رساله ی دل و جان.

34- عبید زاکانی، شاعر قرن هشتم. آثار: رساله ی دلگشا- اخلاق الاشرف- موش وگربه.

35- ویکتور هوگو-  شاعر مانتیک قرن 19 فرانسه- طرفدار اصلاحات اجتماعی به نفع مردم محروم بود-  به علت مخالفت با ناپلئون سوم 20 سال در تبعید به سر برد. آثار: بینویان، کلیسای نتردام پاریس، کارگران دریا، مردی که می خندد، تاریخ یک جنایت.

36- فخرالدین اسعد گرگانی، شاعر قرن پنجم. وی کتاب «ویس و رامین» که داستان قدیمی ایرانی است را به نظم درآورد. سبک شعر او ساده و روان . کمی لغات عربی و فراوانی واژه های کهن فارسی است .و سرمشق شاعران بزرگ برای سرودن داستانهای عاشقانه بوده است.

37- افضل الدین خاقانی، ملقب به حسان العجم شاعر قصیده سرای قرن ششم. قصاید او شکوهمند و دشوار اما غزلیات او ساده و روان است.

38- عطار نیشابوری، شاعر و عارف قرن ششم. صاحب اثری چون: الهی نامه- مصیبت نامه- مختارنامه- منطق الطیر- و تذکره الاولیا (به نثر). منطق الطیر داستان تمثیلی پرندگانی است که برای یافتن سیمرغ به کوه قاف سفر می کنند در این کتاب افکار عرفانی از زبان پرندگان نشان داده شده است. و کتاب تذکره الاولیا کتابی است در شرح حال بزرگان عرفان و تصوف.

39- دولتشاه سمرقندی، نویسنده قرن نهم. مؤلف کتاب تذکره دولتشاه سمرقندی(شرح حال شعرا از رودکی تا قرن نهم).

40- فخرالدین علی صفی، نویسنده و طنز پرداز . صاحب کتاب لطایف الوایف.

41- ابوالمعالی نصرالله منشی، نویسنده قرن ششم. مترجم کتاب کلیله ودمنه به زبان فارسی فنی و سجع. تاریخچه کتاب کلیله و دمنه: این کتاب به شیوه ی تمثیل از زبان هندی(سانسکریت) بوده، در زمان ساسانیان به فارسی پهلوی و در قرن دوم هجری به عربی(توسط ابن مقفح) ترجمه شد و در قرن ششم نصرالله منشی به فارسی فنی آن ترجمه کرد. این کتاب تعلیمی و در بردارنده آیات، روایات و اشعار فارسی و عربی است.

42- دکتر علی شریعتی، نویسنده،روشنفکر دینی و جامعه شناس معاصر. آثار: کویر(مجموعه مقالات)- فاطمه فاطمه است-  هبوط- مسئولیت شیعه بودن.

43- عبدالرحمان جامی، شاعر قرن نهم. آثار:

منثور: بهارستان به تقلید از گلستان سعدی-  نقدالنّصوص- نفحات الانس- لوایح و لوامع.

منظوم: هفت اورنگ شامل هفت مثنوی به تقلیداز نظامی گنجه ای. هفت اورنگ شامل: سلسله الذهب- سلامان وابسال- تفحه الاحرار-سبحه الابرار-  یوسف و زلیخا- لیلی و مجنون- خردنامه ی اسکندری.

44- محمد علی معلم دامغانی، شاعر صاحب سبک انقلاب اسلامی . آثار: مجموعه شعر رجعت سرخ ستاره.

45- قیصر امین پور، شاعر و نویسنده ی معاصر. آثار: مجموعه شعرهای: در کوچه ی آفتاب- تنفس صبح- آینه های ناگهانی . « ظهر روز دهم، مثل چشمه ـ مثل رود، به قول پرستو(برای نوجوانان) » .

46- سلمان هراتی . شاعر معاصر. آثار: مجموعه شعرهای: از آسمان سبز- از این ستاره تا آن ستاره (برای نوجوانان)-دری به خانه ی خورشید.

47- علی مؤذنی. داستان نویس معاصر. آثار: ملاقات در شب آفتابی- نه آبی نه خاکی- ارتباط ایرانی- در انتظار شاعر .

48- دکتر فاطمه راکعی، شاعر معاصر. آثار: سفر سوختن- آواز گلسنگ.

49- ساعد باقری، شاعر و نویسنده معاصر . آثار: مجموعه شعر نجوای جنون- شعر امروز (نقد و بررسی شعر معاصر) .

50- سید حسن حسینی، شاعر و نویسنده معاصر . آثار: هم صدا با حلق اسماعیل- گنجشک و جبرئیل .

51- مصطفی علی پور، شاعردوره ی انقلاب اسلامی. آثار: مجموعه شعر از گلوی کوچک رود .

52- دکتر ابراهیم باستانی پاریزی، نویسنده و پژوهشگر تاریخ و شاعر معاصر . 

آثار: حماسه ی کویر- خاتون هفت قلعه- اژدهای هفت سر(درباره راه ابریشم)- وادی هفتواد- هشل الهفت- پیغمبر دزدان- اقتصادعصر صفوی-  آسیای هفت سنگ- سفرنامه ی از پاریس تا پاریس .

53- محمد بهمن بیگی، نویسنده معاصر . صاحب کتاب بخارای من ایل من . (به نثر روان و طنز آمیز در قالب داستان، تاریخ معاصر ایل قشقایی را بیان می کند)

54- زین العابدین رهنما. نویسنده و مترجم معاصر. مؤلف کتاب پیامبر(زندگی پیامبر بزرگوار)

55- سند باد حکیم هندی. مؤلف کتاب سند باد نامه، این کتاب را ظهیری سمرقندی به فارسی ترجمه کرد و ازرقی آن را به نظم در آورد.

56- خواجوی کرمانی. شاعر قرن هشتم. آثار: خمسه(به تقلید از نظامی)شامل: همای و همایون- گل و نوروز- روضه الانوار-کمال نامه- گوهرنامه.

57- خواجه نظام الملک، وزیر مشهور سلجوقیان. مؤلف کتاب سیاست نامه(سیرالملوک) در پنجاه فصل که حاصل تجربیات اوست.

58- فخرالدین عراقی شاعر قرن هفتم. از عرفای بزرگ که در هجده سالگی به مولتان هندرفت و در خدمت شیخ بهارالدین زکریا و صدرالدین قوینی (در قونیه) بود. آثار: دیوان اشعار- لمعات.

59- دکتر عبدالحسین زرین کوب، پژوهشگر و نویسنده معاصر. آثار: با کاروان حلّه- بحر در کوزه- نقد ادبی- سرّنی- بامداداسلام- جستجو در تصوف- از چیزهای دیگر- نه شرقی نه غربی انسانی- پلّه پلّه تا ملاقات خدا.

60- سیاوش کسرایی، شاعر معاصر. آثار:با دماوند خاموش- از قرق تا خروس خوان- خانگی- آرش.

61-ابوالفضل بیهقی – مولف کتاب ارزشمند تاریخ بیهقی ، قرن 5 (تاریخ مسعودی) موضوع اصلی این کتاب : تاریخ سلطنت مسعود غزنوی است. وبخش هایی از روزگـــار حکومت سامانیان،صفاریان وغزنویان  را بیان می کند.نثر این کتاب  ساده و روان است.